پایگاه خبری تحلیلی کبود نیوز پایگاه خبری تحلیلی کبود نیوز
نوشته های مشابه
مراغه- ایرنا- ثبت ملی و در ادامه ثبت جهانی ژیوپارک مراغه در یونسکو اگرچه با تعطیلی کارگروه آن در دولت گذشته تا حدودی از تب و تاب افتاده اما مراحلی را طی کرده است و اکنون نیز با کندی پیش می‌رود.
به گزارش ایرنا اگرچه برخی‌ها از حدود یک دهه قبل از ثبت ژیوپارک مراغه سخن به میان می‌آورند اما موضوع طی سال ۱۴۰۱ شمسی و با سخنرانی «عباس قادری» در پانزدهمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران و دومین همایش ملی تنوع زیستی دیرینه در دانشگاه آزاد اسلامی مراغه جدی‌تر شد.
برگزاری میزگردی با حضور متخصصان زمین‌شناسی در حاشیه همین همایش در دفتر ایرنا هم توجه عموم را به اهمیت موضوع و توانمندی‌های زمین‌شناسی و فرهنگ بومی و محلی برخی از ژیوسایت‌های شهرستان جلب کرد.
همچنین در ادامه نیز تشکیل نسشت تخصصی با حضور داور بین‌المللی ژیوپارک و مسیول ژیوپارک قشم و ارس در محل سالن دانشگاه علوم پزشکی و نشست ویژه در محل فرمانداری هم روز به روز موضوع ثبت ژیوپارک مراغه را برجسته‌تر کرد.
همین عوامل دست به دست هم داد و کارگروه تخصصی ثبت ژیوپارک مراغه با ریاست فرماندار وقت تشکیل شد اما زیربار نرفتن فرماندار برای امضای قرارداد مشاور و در ادامه تغییر در فرمانداری و دیگر وقایع از جمله سقوط بالگرد رییس‌جمهور و برگزاری انتخابات موجب شد تا جلسات این کارگروه به ورطه فراموشی سپرده شود.
رییس اداره محیط زیست مراغه که فارغ از وظایف سازمانی خودش طرح ثبت ملی ژیوپارک مراغه را به عنوان دبیر کارگروه هدایت می‌کند، به برخی از مشکلات پیش‌رو و سرعت پایین کار اشاره کرد و افزود: ثبت ژیوپارک یک فرآیند مشارکتی دارد و باید با مشارکت عمومی و حمایت حاکمیت انجام شود؛ بر همین اساس تغییر فرماندار شهرستان که ریاست کارگروه را بر عهده دارد، موجب شد تا طرح پشتیبانی نشود.
«غلامرضا زارع» افزود: از سوی دیگر فرماندار سابق مراغه خودش را در تامین مالی طرح مسیول نمی‌دانست و در نهایت هم امضای قرارداد همکاری با مشاور را نپذیرفت.
به گفته وی باور مسیولان بر این است که این طرح باید از طرف ارگان خاصی تامین اعتبار شود در صورتی که ماهیت امر بر مشارکت عمومی و دخالت سرمایه‌گذاران بخش گردشگری استوار است.
وی اضافه کرد: نبود برنامه مشخص برای گردشگری در سطح شهرستان و نبود شناخت از توانمندی‌ها در حوزه‌های مختلف گردشگری و نظام‌مند نبودن فعالیت‌ها نیز از دیگر عوامل کند بودن طرح ثبت ژیوپارک مراغه است.
دبیر کارگروه ثبت ژیوپارک مراغه با تاکید بر اینکه طرح ژیوپارک از مرحله شروع تا ثبت ملی حداقل سه سال و ثبت بین‌المللی آن حدود ۶ سال طول می‌کشد، اظهار کرد: ثبت ژیوپارک ارس حدود ۱۱ سال و ثبت ژیوپارک طبس نزدیک به ۹ سال طول کشید.
«زارع» به مشکلات تامین منابع مالی هم اشاره، و بیان کرد: متاسفانه در گذشته تعدادی از موسسه‌ها و ارگان‌ها برای انجام برخی همراهی‌ها، درخواست عقد قرارداد و دریافت هزینه را انتظار داشتند که امکان آن برای دبیرخانه میسر نبود.
دبیر کارگروه ثبت ژیوپارک مراغه افزود: با وجود همه محدودیت‌ها بروشوری به صورت ویژه‌نامه در زمینه ژیوسایت‌های شهرستان انتشار یافته و مطالعه اولیه ژیوسایت‌ها در قالب یک مقاله تخصصی در همایش ملی زمین‌شناسی دانشگاه ارومیه ارایه شده است.
به گفته «زارع» ارایه مقاله ژیوپارک مراغه در مجله دانشگاه زنجان و چاپ آن، مشورت با داور بین‌المللی جهت نحوه پیشبرد طرح و برنامه‌ریزی جهت معرفی ملی طرح ژیوپارک مراغه از دیگر اقدامات است.
وی اضافه کرد: برنامه سه ساله برای ثبت ملی و بین‌المللی و بهره‌مندی از پایان‌نامه‌های دانشگاهی در مطالعه ژیوسایت‌های مدنظر هم زمینه را برای ادامه فعالیت کارگروه ژیوپارک مراغه فراهم کرده است.
وی با تاکید بر اینکه ثبات در مدیریت شهری و نگاه مثبت فرماندار جدید امیدواری برای ادامه فعالیت کارگروه را افزایش داده است، افزود: همبستگی بین آحاد مردم و جمع‌بندی سند گردشگری شهرستان هم می‌تواند در به سرانجام رسیدن موضوع نقش مهمی داشته باشد.
به گفته «زارع» با تلاشی که برای هدایت پایان‌نامه‌ها در موضوعات مربوط به ژیوسایت‌ها صورت گرفته است، تا پایان سال جاری داده‌های لازم در خصوص ژیوسایت‌های شهرستان گردآوری می‌شود و در اختیار کارگروه قرار می‌گیرد.
بیانیه اولین سمپوزیوم بین‌المللی حفاظت از میراث زمین در شهر دیژن فرانسه در سال ۱۹۹۱ فلسفه و پایه‌ای برای معرفی و راه‌اندازی ژیوپارکها بود و این ابتکار در پاسخ به لزوم حفظ و افزایش اهمیت زمین‌شناسی مناطق در تاریخ زمین به وجود آمد.
موضوع ژیوپارکها از سال ۱۹۹۲ در ارتباط با حفاظت از سایت‌های زمین‌شناختی مطرح شد و در سال ۱۹۹۷ در بخش علوم زمین یونسکو، برنامه‌ای با همین عنوان آغاز به کار کرد.
طرح ژیوپارک‌های جهانی یونسکو در سال ۱۹۹۹ در یکصدو پنجاه و ششمین نشست کمیته یونسکو به تصویب رسید و شبکه ژیوپارک‌های اروپایی (EGN; European Geoparks Network) در سال ۲۰۰۰ با هدف حفاظت از گوناگونی زمین‌شناختی در راستای ترویج میراث زمین‌شناختی به عموم مردم و همچنین حمایت از توسعه اقتصادی پایدار از قلمروهای ژیوپارک از راه توسعه زمین گردشگری تأسیس شد و با چهار کشور از فرانسه، آلمان، اسپانیا و یونان کار خود را شروع کرد.
هم‌اکنون بیش از ۵۸ عضو از ۲۱ کشور جهان در این شبکه عضو هستند و شبکه ژیوپارک‌های اروپایی افزون بر میراث زمین‌شناختی به عنوان عنصر بنیادین در ارتقای ژیوپارکها، رویکردی جامع نیز در حمایت از میراث طبیعی و فرهنگی برگرفتهاند.
در سال ۲۰۰۱ شبکه ژیوپارک‌های اروپا تفاهم‌نامه رسمی با بخش علوم زمین یونسکو امضا، و به موجب آن یونسکو حمایت خود را از این شبکه اعلام کرد؛ تفاهم‌نامه بعدی با یونسکو در سال ۲۰۰۴ به امضا رسید که به موجب آن EGN مسیول اروپایی تشکیل شبکه جهانی ژیوپارک‌های ملی تحت حمایت یونسکو شد.
ارتباط شبکه ژیوپارک‌های اروپایی با یونسکو پیش از پیش تقویت شد به گونهای که در طول اولین کنفرانس بین‌المللی ژیوپارکها که در سال ۲۰۰۴ در چین برگزار شد، شبکه جهانی جدیدی از ژیوپارکها شکل گرفت.
با حمایت سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو ، ۱۷ عضو شبکه ژیوپارک‌های اروپایی و هشت ژیوپارک از چین برای ایجاد شبکه جهانی ژیوپارک‌های ملی با نام معمول شبکه ژیوپارک‌های جهانی (GGN) با هم متحد شدند.
تا پایان سال ۲۰۱۷ میلادی، ۱۲۷ ژیوپارک از ۳۵ کشور جهان در شبکه جهانی ژیوپارک‌های یونسکو عضویت یافتند و هدف اصلی این شبکه نه تنها تبادل اطلاعات میان کارشناسان زیر چتر یونسکو بود، بلکه شناسایی و حفاظت از میراث طبیعی، زمین‌شناختی و فرهنگی منحصربه فرد در سراسر کره زمین در رأس برنامه‌های یونسکو قرار داشت.
در واقع یونسکو، شبکه جهانی ژیوپارکها را با هدف ارتقای سرزمین‌های سراسر دنیا راه‌اندازی کرد که نمونه‌های مهم و با ارزشی از میراث زمین‌شناختی کره زمین را دربر دارند تا با یک راهبرد برای توسعه اقتصادی ناحیه‌ای، بهصورت یکپارچه و یک‌دست درآیند.
این شبکه، سه هدف اصلی حفاظت از طبیعت سالم، ترویج علوم زمین و توسعه اقتصادی پایدار را دنبال می‌کند.
شبکه جدید ژیوپارک‌های آسیا- اقیانوسیه (APGN;AsiaPacificGeoparks Network) نیز به عنوان دومین شبکه منطقه‌ای و با تلاش مالزی شکل گرفته است.
در واقع آخرین تحولات پس از تأسیس شبکه جهانی ژیوپارکها، پیشنهاد برای تأسیس شبکه جدیدی به نام شبکه ژیوپارک‌های آسیا – اقیانوسیه در خلال برگزاری اولین کنفرانس منطقه‌ای در نوامبر ۲۰۰۷ در لنگکاوی مالزی بود.
این پیشنهاد، در طی نشستی توسط شبکه جهانی ژیوپارکها در سومین کنفرانس ژیوپارک‌های یونسکو در ژوهانسبورگ آلمان مورد تأیید قرار گرفت.
مهم‌ترین هدف این شبکه، فراهم آوردن یک سکوی شبکه‌ای است که توانایی ارتقای راهبرد حفاظت از میراث زمین‌شناختی و تأسیس ژیوپارک در راستای توسعه ژیوپارکها در منطقه آسیا – اقیانوسیه داشته باشد.
در خلال سیزدهمین کنفرانس ژیوپارک‌های اروپایی طی سال ۲۰۱۵ میلادی که در کشور فنلاند برگزار شد؛ پیشنهاد تبدیل موضوع ژیوپارک به یک برنامه رسمی یونسکو مورد بحث قرار گرفت و بر پایه این پیشنهاد، برنامه بین‌المللی علوم زمین که برنامه‌ی مشترک یونسکو و اتحادیه بین‌المللی علوم زمین (IUGS) است؛ ژیوپارکها را نیز پوشش داد و نام آن به برنامه بین‌المللی ژیوپارکها و علوم زمین (IGGP) تغییر یافت.
در اواخر سال ۲۰۱۵، با تصویب مجمع عمومی یونسکو، برنامه ژیوپارکها رسماً به عنوان یکی از برنامه‌های این سازمان اعلام شد.
طبق تعریف سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو در سال ۲۰۱۶، ژیوپارک‌های جهانی یونسکو مناطق جغرافیایی منفرد و یکپارچه‌ای هستند که در آنها سایت‌ها و چشم‌اندازهای دارای ارزش زمین‌شناسی بین‌المللی با یک مفهوم جامع از حفاظت، آموزش و توسعه پایدار مدیریت میشوند.
ژیوپارک جهانی یونسکو، از میراث زمین‌شناختی منطقه در پیوند با همه جنبه‌های میراث طبیعی و فرهنگی منطقه استفاده می‌کند تا آگاهی و درک از مسایل کلیدی پیش‌روی جامعه افزایش یابد.
ژیوپارکها ابتکاری نوین در تضمین آینده زمین و مفهومی جدید در حفاظت از میراث طبیعی و زمین شناختی و توسعه اقتصادی جوامع محلی و سرزمین‌های میزبان ژیوپارک است.
ژیوپارکها ضمن جلب مشارکت همگانی در حفاظت و نگهداری میراث زمین شناختی و تبیین ارزش و اصالت زمین و طبیعت در اندیشه همگان، با توسعه فعالیت‌های گردشگری و ژیوتوریسم، اهداف گسترده‌ای را در توسعه اقتصادی جامعه محلی دنبال می‌کنند.
امروزه موضوع ژیوپارک رویکرد اصلی توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای پیشرفته و همچنین کشورهایی است که منابع و ذخایر طبیعی محدود داشته و یا از لحاظ صنایع و تولیدات وابسته به آن ضعیف هستند.
ژیوپارکها با بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی به ویژه زمین‌شناختی و دیگر جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی، تحولی شگرف در وضعیت گردشگری مناطق ایجاد می‌نمایند.
نقش اصلی ژیوپارک کمک به جوامع محلی برای احیا و تقویت هویت محلی و فرهنگی با توجه به اصول توسعه پایدار است و قلمرویی با محدوده‌های کاملاً مشخص است که دارای مساحت کافی و پهناور باشد و برای توسعه اقتصادی منطقه به کار آید.
این قلمرو، دارای تعداد مشخصی از سایت‌های میراث زمین‌شناختی با اهمیت خاص علمی، زیبایی یا یگانگی است و نمایانگر یک ناحیه و تاریخ زمین‌شناختی، رویدادها یا فرایندهای آن است.
این ناحیه افزون بر اهمیت زمین‌شناختی دارای ارزش فرهنگی، تاریخی، باستانشناسی و بوم‌شناختی است؛ یک ژیوپارک، با ایجاد زیرساختهای مناسب مدیریتی اداره می‌شود و اهداف گسترده‌ای را برای توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی منطقه به کار می‌بندد.
برخلاف انواع مناطق حفاظت شده طبیعی، ژیوپارکها نه تنها ورود و حضور بازدیدکنندگان را محدود نمی‌کنند؛ بلکه برای حضور مردم طراحی شده‌اند.
در ژیوپارکها گردشگران برای بازدید از ژیوسایت‌ها و سایت‌های طبیعی و فرهنگی حضور دارند و این حضور موجب رونق اقتصادی پایدار جوامع محلی خواهد شد اما شرط مهم موفقیت یک ژیوپارک، وجود برنامه و راهبردهای مناسب و دقیق در مدیریت ژیوپارک است؛ راهبردهایی برای حفاظت، بهره‌برداری صحیح، توانمندسازی جامعه محلی و توسعه پایدار ژیوپارک.
ژیوپارکها در سطح شبکه ملی، شبکه منطقه‌ای (مانند شبکه اروپایی یا شبکه آسیا – اقیانوسیه) و شبکه جهانی معرفی میشوند و موضوع ژیوپارک رویکرد اصلی توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای پیشرفته و همچنین کشورهایی است که منابع و ذخایر طبیعی محدود دارند یا از دید صنایع و تولیدات وابسته به آن ضعیف هستند.
سه اصل حفاظت و بهره‌برداری اصولی از منابع زمین، آموزش و توسعه اقتصادی پایدار که در بدنه ژیوپارک جای دارد، به عنوان محورهای مهم در آمایش سرزمین نیز مطرح است.
گوناگونی بخشی به فعالیت‌های گردشگری در مناطق محروم و کمترتوسعه یافته می‌تواند اشتغالزایی،کاهش فقر و رفاه اجتماعی نسبی را در این کانون‌های کوچک جمعیتی فراهم آورد.
تجدیدنظر در سیاست‌های گردشگری توسط برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان برای رونق‌بخشی به مقوله گردشگری و گسیل گردشگران با اهداف و خواسته‌های گوناگون به کشور از نکات برجسته در پیوند میان آمایش سرزمین و مقوله ژیوپارک خواهد بود.
تأسیس ژیوپارک، بالاترین کارایی و اثر بخشی را در زمینه اشتغال، درآمدزایی و ایجاد رفاه اجتماعی نسبی در روستاها، کانون‌های کوچک جمعیتی، شهرهای کم‌برخوردار صنعتی و معدنی و همچنین شهرهای کم‌بهره از بودجه‌های نفتی دارد.
معرفی یک محدوده تحت عنوان ژیوپارک، از راهبردهای مهم در راستای کاهش نبود توازن منطقه‌ای و سرزمینی و توسعه همه‌جانبه آن است و به عنوان یکی از محورهای بنیادین آمایش سرزمین در راستای تعدیل نابرابری میان روستاها، مناطق محروم و شهرها از دیدگاه فرصت‌ها، منابع و مزایا، ضرورتی بنیادین و پرهیزناپذیر است.
تعـادلبخشی به توزیـع جمعیت و فعالیت متناسب با توان محیطی و منابع و ثروت‌های مختلف طبیعی و خدادادی در سطح منطقه، ارتقای جایگاه صنعت گردشگری طبیعی در اقتصاد ملی با استفاده از ظرفیتهای طبیعی، تاریخی و میراث فرهنگی کشور، ایجاد تعادل اقتصادی در مناطق محروم و کلان شهرها، حفاظت و بهره‌برداری اصولی و بهینه از سرمایه‌ها، منابع و ثروت‌های طبیعی در مناطق کم‌درآمد وکم‌برخوردار صنعتی، توسعه زمینگردشگری منطقه، ایجاد اشتغال و به کارگیری مردم بومی و محلی در فعالیت‌های مختلف در محدوده ژیوپارک همگی از نتایج ایجاد ژیوپارک در یک سرزمین و سازماندهی فضا به منظور بهره‌وری مطلوب از آن سرزمین در چارچوب منافع ملی و در نتیجه توسعه پایدار و ایجاد رفاه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است.
بنا به نظر شبکه ژیوپارک‌های جهانی یونسکو، حتی یک محدوده برجسته از نظر میراث زمین‌شناختی جهانی و همچنین منطقه‌ای با داشتن ژیوسایت‌های منحصر به فرد نمی‌تواند به عنوان ژیوپارک معرفی و مطرح شود؛ مگر اینکه آن منطقه برنامه‌ای جامع و همه‌جانبه برای توسعه پایدار جوامع محلی منطقه میزبان داشته باشد.
توسعه پایدار در ژیوپارک از راه گردشگری پایدار با پیروی از بهترین روشهای بین‌المللی در پایداری محیط زیست و درگیر کردن و مشارکت مردم محلی بدست می‌آید و در تمام این مراحل فرماندار به عنوان رییس کارگروه نقش اساسی می‌تواند داشته باشد.
